مسجد تاريخانه

مسجد کهن و تاریخی تاریخانه و تصویر و تصور پیشینه‌ی با شکوه آن فوق العاده بود؛ مناره جدیدتری که بعدها پس از ویرانی مناره اصلی ساخته بودند آجرکاری زیبایی داشت

اگر به دامغان سفر کردید، مسجد تاریخانه ارزش دیدن دارد . متاسفانه ساختمان صدمه دیده و ترمیم به درستی انجام نشده . علاقمندان به عکاسی معماری میتوانند زوایای جذابی برای عکاسی پیدا کنند .

شگفت انگیز و ناراحت کننده...کاملا دگرگون شده بود و کلی تغییرات در محل صورت گرفته بود ولی همین که بود با آن ستونهای عجیب و ضخیم که مطمانا روزی آتشکده بوده که بعدها به مسجد تبدیل شده بود خارج از لطف نبود دیدنش

به یقین می‌‌توان «تاریخانه» را که در جنوب شرقی این شهرستان قرار گرفته است، به‌عنوان یکی از عبادتگاه‌های باشکوه و ارزشمند ایران قدیم معرفی کرد که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین عمارت در شهرستان دامغان است. متاسفانه در عصر حاضر تنها بنایی متروکه و صد افسوس ساختمانی مخروبه را شاهد هستیم که دارای ۲۶ ستون دایره‌ای شکل با ارتفاعی نزدیک به ۶ متر از زمین تا پشت بام است که آن را به «چهل ستون» می‌خوانند. نکته‌ جالب در مورد این بنای تاریخی، قدمت آن است که طی پژوهش‌های انجام شده توسط اداره‌ کل باستان‌شناسی، به نظر می‌رسد بنای نخستین آن آتشکده‌ای بوده است که با الگوبرداری از ساختمان‌های دوران حکومت ساسانیان، احداث شده و در قرن دوم هجری قمری، زمانی که اعراب مسلمان بر ایران تسلط یافتند، تغییر کاربری داده و به مسجد تبدیل شد. در مورد وجه تسمیه این بنا به تاریخانه، به نظر می‌رسد که «تاری» به‌معنای «خدا» است. بنابراین پس از آنکه این اثر تاریخی به مسجد تغییر یافت، به «ناری خانه» و پس از آن نیز به «تاریخانه» شهرت یافت.این مسجد در پانزدهم دی ماه سال ۱۳۱۰ به شماره‌ی ثبت ۸۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

فوق العاده شگفت انگیزه که بنایی با 1300 سال قدمت به این زیبایی هنوز زنده ست. طول هر آجر حدود 50 سانت بود و قدم زدن داخل این مسجد مثل قدم زدن در تاریخه تجربه بسیار خوبی بود.

تاری در زبان ترکمنی، ترکی و جغتائی – مغولی به معنای خداست. بنابراین تاری خانه به معنای خانه خداست.
منار این مسجد با گذشت زمان دچار ساییدگی و از ارتفاع آن کم شده که باعث شده است امروزه دارای 26 متر ارتفاع و 86 پله باشد. محیط آن در پائین دارای 13 متر است ولی هر چه به سمت بالا پیش می رود محیط آن کاهش پیدا می کند. منار از پائین به بالا با چهار طرح متفاوت با نقوش هندسی تزئین شده است. هر یک از این اشکال و نقوش هندسی دارای هفت بند است، که عدد هفت در اینجا نماد عرفانی و تکمیل و اتمام عرفانیست.
مسجد تاریخانه در وسط دارای یک صحن مرکزی باز به ابعاد 72/26 متر طول و 72/25 متر عرض است که دور تا دور آن را رواق های سرپوشیده فرا گرفته است. بدین ترتیب که 22 دهانه طاق به صحن مرکزی مسجد باز می شود. طاق ها از آجر، ستون های مدور، و هر طاق به قطر یک متر و نیم تا یک متر شصت سانتی متر است.
اهمیت تاریخی این بنا از وجود مناره قدیمی آن سرچشمه می‌گیرد که دکتر کریس ویلسن آن را اولین مناره مدور ایران می داند.
گفته می شود مناره مسجد تاریخانه از سبک مناره های مساجد عراق الهام گرفته است؛ هر چند این نکته را نباید فراموش کرد که امکان دارد آنها خود نیز از سبک معماری ساسانی الهام گرفته باشند. کتیبه ای با خط کوفی بر روی این مناره قرار دارد که متن آن با این شرح است: (بسم الله، امر بیناء هذه المناره الحاجب الجلیل: ابو حرب بختیاربن محمد، فی ولایه الامیر السید الاجل فلک العمالی).
برگرفته از وب سایت مستر بلیط

مسجد در شرایط نسبتاً خوبی نگهداری می‌شه. عزیزانی که در ایام تعطیل اونجا مستقرند، اطلاعات خوبی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دن. این مسجد تقریباً از هر آرایه و تزئینی عاریه و نمونه خوبیه از مساجد ابتدایی که در ایران ساخته شده.
مناره‌ای هم که در کنار مسجد قرار داره و از آجرکاری زیبایی برخورداره، گویا، به دوره سلجوقی مربوطه.