Aref Naghizade

از نخستین اشاراتی که در استاد تاریخی به دریاچه ارومیه شده، مربوط به کتیبه سده نهم پیش از میلاد مسیح در شلمنسر سوم، سلطنت بین ۸۵۸-۸۲۴ قبل از میلاد است. در این کتیبه به دو نام در محل دریاچه ارومیه اشاره شده است که عبارتند از: ماتای (یا همان میتانی‌ها) و پرسواه (به معنی ایرانیان یا پارسیان). هنوز به طور قطعی مشخص نشده است که این نام‌ها با منطقه، قبیله و یا پیوندی که گروهی از مردم با پادشاهن داشته‌اند، ارتباطی دارند یا خیر. دریاچه ارومیه زمانی مرکز پادشاهی منائیان بوده و احتمال داده می‌شود محل زندگی منائیان تپه حسنلو در جنوب دریاچه بوده است. گروهی به نام متیان بر منائیان غلبه داشتند. در آن دوران مردمانی با نام‌های مختلف نظیر کیمری، سکاها و سرمتی‌ها زندگی می‌کردند. این موضوع نیز روشن نشده که دریاچه نامش را از مردمان گرفته یا مردمان نامشان را از دریاچه گرفته‌اند. در پانصد سال اخیر در نواحی اطراف دریاچه ارومیه مردمان ایرانی شامل آذربایجانی‌ها و کُردها زندگی کرده‌اند.
تنوع زیستی دریاچه ارومیه

در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ میلادی یک لیست از تنوع زیستی پارک ملی دریاچه ارومیه ارائه گردید که طبق آن در دریاچه ارومیه 42 گونه قارچ‌های میکروسکوپی، ۶۲ گونه باکتری و آرکئوباکتر، ۳۱۱ گونه گیاه، ۲۰ گونه جلبک، ۵ گونه نرم تنان دو کفه‌ای (رودخانه‌های جزایر)، ۲۷ خزنده و دوزیست، ۲۲۶ گونه پرندگان و ۲۴ گونه پستانداران زندگی می‌کنند. علاوه بر این، حداقل ۴۷ گونه فسیل نیز در این منطقه یافت شده‌اند.

کلیسای وانک از بزرگ‌ترین جاذبه‌های تاریخی و مذهبی در محله جلفا و از جاهای دیدنی اصفهان است. کلیسای وانک را ارامنه مهاجر در دوره شاه عباس صفوی ساخته‌اند؛ البته شکل اولیه آن با بنای امروزی متفاوت بوده است. در ابتدا این کلیسا تنها کاربردی مذهبی برای مسیحیان داشت؛ اما امروزه بیشترین توجه به بعد تاریخی و جاذبه فرهنگی کلیسا جذب می‌شود.
کلیسای وانک بزرگ‌ترین و معروف‌ترین کلیسای ایران به شمار می‌رود و هم‌چنان کلیسای جامع ارامنه اصفهان است. این کلیسا با نام «آمناپرکیچ» نیز درجهان شناخته می‌شود و یکی از ۱۳ کلیسای باقی‌مانده در محله جلفای اصفهان از قرن ۱۷ میلادی است. وانک در زبان ارمنی به‌معنای صومعه است. کلیسای وانک به مرور زمان علاوه بر این‌که جایگاه مذهبی‌اش را در میان مردم اصفهان، به‌خصوص ارامنه ساکن محله جلفا، حفظ می‌کرد، تبدیل به مکانی اداری و مرکز رویدادهای اجتماعی نیز شد. در طول سال‌‌های بعد نخستین چاپخانه با ماشین چاپ در ایران و خاورمیانه، در حیاط این کلیسا تاسیس شد.
از مهم‌ترین خصوصیات کلیسای وانک که نظر همه را جلب می‌کند، تاثیر برجسته آثار هنری در این کلیسا است. در گوشه و کنار کلیسای وانک آثار متعدد هنرمندان بزرگ به چشم می‌خورند. معماری ظریف و باشکوه، تندیس‌های زیبا، نقش و نگارهای رنگارنگ، تابلوها و نقاشی‌های تاریخی بر ارزش کلیسای وانک افزوده‌اند. در حیاط کلیسای وانک نیز، پیکر برخی از بزرگان ارمنی دفن شده است.

کاروانسرای میبد یکی از 999 کاروانسرایی است که در دوره صفویه جهت تسهیل مسافرت و ایجاد راه های ارتباطی و سایر دلایل در آن دوره ساخته شد. برپایه سنگ‌نوشته آب‌انبار، بانی آن میرزا محمدسمیع فرزند محمدابراهیم بوده و به سرکاری خواجه محمدتقی فیروزآبادی بنا شده‌است.

در پایان این سنگ‌نوشته نیز نام نگارنده آن، محمد یزدی یاد کرده شده‌است. در بنا سنگ‌نوشته تاریخ‌دار پیدا نشده است؛ اما بر سنگ‌نوشته ورودی آب‌انبار همسایه کاروانسرا که به آن «آب‌انبار کـُلار» هم می‌گویند، تاریخ ۱۰۷۰ دیده می‌شود و از آنجایی که طرح آب‌انبار کاملاً هماهنگ با طرح کاروانسرا است، می‌توان گمانه زد که احتمالاً دو بنا را هم‌زمان با هم ساخته‌اند.
هر چند این بنا در سیاهه آثار دوره صفویان شناسانده شده است، اما ساخت آن به شیوه قاجاری است. همچنین در منابع آمده‌است که ساختمان سبک صفوی هنوز استوار مانده و به احتمال زیاد بر ویرانه‌های کاروانسرایی کهن‌تر ساخته شده‌است.

باغ نارنجستان قوام در شیراز شامل باغ و عمارت در دوره حکومت قاجاریه ساخته شده است. این خانه به علت وجود تعداد زیادی درخت نارنج «باغ نارنجستان» خوانده می‌شود اما بسیاری آن را با نام‌های دیگری مانند خانه قوام‌الملک یا باغ قوام می‌شناسند. باغ نارنجستان قوام محل زندگی «قوام‌الملک دوم» حاکم و والی فارس و خاندان دیوان سالار قوام بوده است.

عمارت دیگری به نام «خانه زینت‌الملک قوامی» دقیقا دیوار به دیوار باغ نارنجستان وجود دارد و با عمارت اصلی باغ یک مجموعه بزرگ را تشکیل می‌دهند. عمارت اصلی موجود در باغ نارنجستان به عنوان «عمارت بیرونی» و عمارت کناری یا خانه زینت‌الملک قوامی «عمارت اندرونی» این مجموعه محسوب می‌شوند و این دو عمارت از طریق زیرزمین به هم راه دارند. در گذشته عمارت بیرونی، محلی برای رسیدگی به امور دیوانی و اداری و برگزاری جلسات و دیدار با میهمانان بود و عمارت اندرونی به عنوان محلی برای حضور زنان، کودکان و خدمتکاران مورد استفاده قرار می‌گرفت. جالب است بدانید علاوه‌ بر خانه زینت‌الملک، حمام گچینه و چندین باغ با نام‌های باغ کلانتر، باغ بیگلر بیگی، باغ دلگشا و باغ عفیف آباد هم متعلق به خانواده قوام بوده است.

دسترسی به باغ قوام با اتوبوس: در صورتی که بخواهید با استفاده از اتوبوس خودتان را به باغ نارنجستان قوام شیراز برسانید باید از خط ۷۱ پایانه ولیعصر به پایانه نمازی و خط ۹۷، پایانه شهید دستغیب به بلوار نارنجستان استفاده کنید و خودتان را ایستگاه لطفعلی‌خان برسانید.
دسترسی به باغ قوام با مترو: افرادی که قصد دارند با مترو به این باغ زیبا بروند می‌توانند با استفاده از خط ۱ مترو به ایستگاه ولیعصر که نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به باغ نارنجستان قوام است بروند و سپس با پیاده‌روی ۱۰ الی ۱۵ دقیقه‌ای خودشان را به این باغ برسانند.

آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی از نظر تاریخی و فرهنگی اهمیت خیلی زیادی دارد؛ شیخ صفی الدین اردبیلی از عارفان برجسته در سلسله صفویه بود. این مکان مقبره سایر اعضای خانواده اردبیلی را هم در خود جا داده که ارزش تاریخی‌اش را چند برابر می‌کند.
ریشه‌های مقبره باشکوه شیخ صفی اردبیلی به قرن سیزدهم میلادی برمی‌گردد. وقتی که شیخ صفی الدین استاد بزرگ صوفی و رهبر روحانی، مدرسه عرفانی خود را در شهر اردبیل تاسیس کرد. تعالیم و رهنمودهای معنوی شیخ، پیروان زیادی را به سمت او جلب کرد.
درباره معمار یا طراح آرامگاه شیخ صفی اردبیلی اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما این را مطمئنا می‌دانم که در زمان شاه طهماسب اول، فرمانروای سلسله صفویه ساخته شد. ساختن مجموعه خانقاه و حرم چندین سال طول کشید. طبق تخمین‌هایی که زده شده، روند ساخت و ساز این مجموعه چندین دهه طول کشید؛ یعنی از قرن شانزدهم شروع شد و تا قرن هفدهم ادامه پیدا کرد.